Donkerluwte – ombouw van de stroomvoorziening

Beschrijving

Het belang van een betrouwbare, betaalbare en vooral ook schone elektriciteitsvoorziening staat centraal in dit boek. Wat betrouwbaarheid betreft, scoort de huidige manier van stroomopwekking en -distributie uitstekend. Met de prijs van stroom zitten we net boven het Europese gemiddelde.

Maar de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) is een vervelende bijwerking van op fossiele brandstoffen gestookte technische verbrandingsprocessen. Niemand wil dat, maar het gebeurt en ook in buitengewoon grote hoeveelheden. Vanwege de zorg voor het klimaat vraagt dat om een forse verandering.

Dat bereiken we door in te zetten op zon- en windenergie. Maar met deze weersafhankelijke bronnen is een backup nodig, want wat doen we als het donker en het windstil is? Daarvoor zijn er verschillende opties: waterstof, accu’s, opslag, biomassa en flexibilisering van de stroomvraag. Kernenergie kan daar mogelijk ook een rol in spelen. De vraag naar stroom zal toenemen door elektrificering van het verkeer, de uitfasering van gas voor het verwarmen van gebouwen, industriële processen en door de productie van waterstof. Dat vraagt om uitbreiding en verzwaring van het elektriciteitsnet. Vanwege de benodigde investeringen dreigt de prijs van elektriciteit omhoog te gaan.

De vraag naar stroom zal tot 2050 minimaal verdubbelen en mogelijk zelfs verdrievoudigen. Dat vraagt om een forse uitbreiding van de stroomproductie en verzwaring van het elektriciteitsnet. Welke plannen liggen er op tafel, wat zijn de voor- en nadelen van alle opties en hoe maken we dat haalbaar en betaalbaar?

Over de auteur

Henk Tolsma (1948) werkt sinds zijn opleiding hts-elektrotechniek als technisch journalist. Hij heeft onder andere geschreven voor Intermediair, Technisch Weekblad en De Ingenieur. Al vele jaren volgt hij de energietransitie.

Hoofdstukken

Het boek is onderverdeeld in vijf delen en twintig hoofdstukken.

Huidige stroomvoorziening

1 – Een betrouwbare en betaalbare stroomvoorziening
2 – Huidige productie en consumptie – meer aardgas en meer duurzaam
3 – Betrouwbaar – top
4 – Betaalbaar – goed
5 – Duurzaam – slecht

Toekomstige stroomvoorziening

6 – Nieuwe aanjagers – verdubbelen de vraag
7 – Efficiencyverbetering productie en verbruik – kansen te over

Duurzame productie

8 – Wind – duurzaam, maar niet bij wind alleen
9 – Zon – duurzaam, maar niet bij zon alleen
10 – Donkerluwte – geen of weinig zon en wind

Back-up

11 – Waterkracht – helaas niet hier
12 – Biomassa – terughoudend mee zijn
13 – Waterstof – groen als gras
14 – Opslag – alleen op kleine schaal
15 – Kernenergie – lijkt onontkoombaar

Op weg naar 2050

16 – Netwerk – verzwaren en uitbreiden, en gauw
17 – Duizend bloemen – toekomstige alternatieven
18 – Voorspelbaarheid – onvoorspelbaar
19 – Stroomvoorziening op weg naar 2050 – zoals het nu gaat lukt het niet
20 – 2050
– Index

Recensies

Erik Jansen in Civis Mundi maart 2023, Energietransitie – vijftig jaar tegenwind: “Henk Tolsma verwacht dat het elektriciteitsverbruik in 2050 drie keer zo hoog zal zijn als nu, vanwege de elektrificatie van de woningverwarming, van het vervoer, maar ook voor de verduurzaming van de industrie. Dat lijkt een reeële schatting. [..] [Donkerluwte is] misschien niet voor iedereen zo interessant om te lezen, maar het is toch wel van belang dat iedereen met de algemene strekking, zoals in deze bespreking beschreven, bekend zou moeten zijn.”

Hoofdredacteur Jan Spoelstra, Technisch Weerkblad: “Deze zomer publiceerde oud-TW-redacteur Henk Tolsma een uitstekend boek over de uitdagingen voor de stroomvoorziening in Nederland tijdens de energietransitie. Tolsma schept overzicht in het vaak rommelig verlopende energiedebat. [..] Ook schetst Tolsma dat we gedurende enkele dagen tot weken per jaar een beroep moeten kunnen doen op back-up systemen. Import uit het buitenland waar een andere energiemix op het stroomnet zit, alsmede kernenergie of biomassa zijn dan alternatieven. De auteur is helder over alle voor- en nadelen van die keuzes.

Wat ook sterk is, zijn de vele rapporten, interviews en degelijke journalistieke bronnen waar Tolsma zich op baseert. Er gaat bijna geen zin voorbij zonder relevante en degelijke cijfermatige onderbouwing, en dat vind ik persoonlijk erg sterk. In een kleine 200 pagina’s kan Tolsma natuurlijk niet alles behandelen. Zo gaat het boek maar kort in op trends als de toepassing van blockchain in de energieproductie en -consumptie, de toepassing van smart grids en andere vormen van digitalisering op het stroomnet. [..] Maar een half jaartje na publicatie is ‘Donkerluwte’ nog steeds zeer relevant.” Lees meer

Alphenaar Henk Tolsma schrijft inspirerend boek over energietransitie. Over de ombouw van onze elektriciteitsvoorziening van fossiele- naar duurzame energie schreef Alphenaar Henk Tolsma het boek: ‘Donkerluwte’. Die ombouw moet plaatshebben terwijl de vraag naar elektriciteit op lange termijn ruwweg gaat verdrievoudigen. Ondertussen moet de stroomvoorziening betrouwbaar en betaalbaar blijven. Met het boek wil Tolsma anderen inspireren en geeft hij tegelijkertijd een inkijkje wat er allemaal nodig is om de energietransitie te laten slagen.  Lees meer

Simon Rozendaal besprakt het boek Donkerluwte in een column in Elsevier. Leer meer

Gerelateerd nieuws

Interview: Auteur Henk Tolsma van het boek Donkerluwte stelt dat de prijs van elektriciteit door de sterke vraagtoename mogelijk flink zal gaan stijgen. “De vraag naar elektriciteit gaat op termijn – vooral na 2030 – sterk omhoog. Dat wordt met name veroorzaakt door elektrificatie van verhittings- en verwarmingsprocessen in de industrie en vanwege de benodigde stroom voor de productie van groene waterstof. Daarnaast gaat het verkeer overschakelen van de verbrandings- op de elektromotor en worden woningen en gebouwen niet langer met aardgas maar met elektrische warmtepompen verwarmd. Het huidige Nederlandse elektriciteitsverbruik bedraagt nu 110 TWh (terawattuur) per jaar. Over twintig à vijfentwintig jaar wordt dat naar schatting 250 tot 400 TWh/jaar.” Lees meer

Q&A in De Ingenieur (juli 2021). Elke maand verschijnen er talloze boeken. De Ingenieur pikt de interessantste eruit en stelt de auteur vijf vragen. Waarom dit boek? Voor wie is het boek bedoeld? Wat fascineert u in het onderwerp? Wat heeft u geleerd tijdens het schrijven? Waarover gaat uw volgende boek? Lees meer

‘Stroomverbruik in 2050 dreigt te verdrievoudigen. In de huidige kabinets- en beleidsplannen wordt rekening gehouden met een verdubbeling van het stroomverbruik in Nederland in 2050, vanwege het afschalen van fossiele brandstoffen en verregaande elektrificatie door huishoudens en de industrie. Hierbij zijn echter niet alle plannen meegerekend, waardoor de vraag rond 2050 drie keer zo hoog lijkt uit te komen. Dat blijkt uit het net verschenen boek Donkerluwte.. Lees meer